Aikona, laat weet Lizel van Raaij vir my, ek sal ander tuisskolers ALTYD aanraai om sonder kurrikulum te tuisskool. Veral in die laerskool.

Maar skryf dan vir ons daaroor en verduidelik hoekom jy so sterk daaroor voel, nooi ek.

Lizel is ʼn gesoute tuisskoler. Sy is ma van vyf (hulle ouderdomme wissel tussen 25 en 5 jaar!). Verder is sy ook koorafrigter.

“Koorafrigting is nie iets wat ek voltyds doen nie, bloot omdat ek nie daarvoor tyd het nie. Ek doen dit slegs wanneer ek gevra word om dit te doen vir spesifieke geleenthede,” sê sy.

Lizel rig graag kore af (as sy tyd kry!)

Sy vertel dat sy uit ʼn baie musikale familie kom. Vandat sy kan onthou het haar pa kore en sanggroepe afgerig. Hulle huisgesin moes altyd oral optree en sing. Gewoonlik a cappella. (Vir diegene soos ek, wat nie so musieklik is nie, a cappella beteken sonder begeleiding.)

Lizel rig al sanggroepe af van sy 19 is. Die kore het mettertyd bygekom.

Tans rig sy ʼn dameskoor af wat gaan optree by die 20 jarige feesvieringe van Victorious Woman’s Ministry. Tydens ʼn galadinee waar die bekende Rolene Strauss voormalige mejuffrou Wêreld, die gasspreker gaan wees, gaan Lizel se koor sing.

Hiermee deel ek graag die tien antwoorde wat Lizel op my vrae oor haar visie van tuisonderwys gegee het. Beslis die moeite werd om te lees. Maak jou reg om weer geïnspireerd te voel oor tuisonderwys.

1. Hoeveel kinders het jy en hoe lank tuisskool julle al?

Ek en my man, Willie het 5 kinders. Ons oudste (25), ʼn dogter, is al getroud en hulle het reeds ʼn dogtertjie van hul eie en ʼn tweede bondeltjie is op pad!

Ons tweede is ʼn seun. Hy is nou 22.

Dan het ons drie laatlammetjies. ʼn Seun van 10, ʼn dogter van 8 en ʼn seuntjie van 5.

Ons tuisonderrig al vir 17 jaar

Ons is tans in ons 17de jaar van tuisonderrig. Ons het ons oudste dogter getuisskool van graad 1 tot matriek. Ons tweede oudste seun het ons getuisskool van graad 1 tot graad 10 en het hom, weens omstandighede, in ʼn hoofstroomskool geplaas om graad 11 en 12 te voltooi.

Intussen het die laatlammetjies ook met skool begin. Die een van 10 het graad 1 en 2 in die hoofstroomskool voltooi en ons dogter van 8 het graad 1 voltooi, waarna ons besluit het om weer voort te gaan met tuisonderrig.

Ons tuisskool tans weer vir twee jaar.

2. Hoekom het jy besluit om te begin tuisskool?

Ons het in Bloemfontein gewoon en op daardie stadium het ons kennis gemaak met ʼn groot hoeveelheid tuisskolers. Ek glo dit was so beskik dat ons juis hulle as vriende gehad het. Tog was dit nie vir my enigsins ʼn opsie om te tuisskool nie. Bloot omdat ek nog nie so ver gedink het nie.

ʼn Paar maande voordat ons oudste met graad 1 moes begin, het ons na Johannesburg verhuis. Ons was nog nie seker of ons in Johannesburg of Pretoria sou vestig nie en het dus nie geweet waar om ons dogter skool toe te stuur nie.

Ek en my man het toe besluit dat ons haar sal tuisskool (aangesien ons reeds kennis daarvan gehad het) totdat ons gevestig is en haar daarna in ʼn hoofstroomskool sou plaas. Dit het toe so goed gegaan met die tuisskoollewe dat ons besluit het om daarmee voort te gaan.

3. Hoe lank het jy ʼn voorgeskrewe kurrikulum gebruik?

Ons het ʼn formele kurrikulum van graad 1 tot graad 12 gebruik met ons oudste, bloot omdat dit die kennis was wat ons op daardie stadium gehad het oor tuisonderrig.

Deur die loop van haar skoolloopbaan, het sy ʼn hele paar verskillende formele kurrikulums gebruik en uiteindelik met ʼn IEB matrieksertifkaat vewerf. (Opmerking: dis die matrieksertifikaat wat mens gewoonlik kry as jy deur ʼn privaat skool studeer.)

Toe kom die tweede, ʼn seun. Groot was my skok toe hy nie so maklik wou leer lees en skryf soos sy sussie nie. Ek het soos ʼn totale mislukking gevoel dat ek nie my kind kon leer om te lees nie! Intussen vorder sy Ousus flink en vinnig. In my pogings om die kind te kry om te leer lees, het ek hom ʼn  weersin in skoolwerk gegee!

Leendert van Oostrum se wonderlike raad

Uit radeloosheid skakel ek toe eendag vir wyle Leendert van Oostrum, wat my toe die beste raad ooit gegee het. Hy het baie mooi vir my verduidelik hoe dogters en seuns verskil in hulle intellektuele ontwikkeling en my aangeraai om my seun te los om in die sandput te speel en slegs sy belangstellings te ontwikkel … en vir eers van skoolwerk te vergeet!

Daar het ons besef dat kurrikulums nie vir almal is nie! Om sonder kurrikulum te werk, is soms beter.

Na ʼn paar jaar van stoei met leesprogramme het hy uiteindelik op 11 leer lees. Ek het vir die eerste keer in graad 8, 9 en 10 ʼn formele kurrikulum met hom gedoen. Hy het goed gevorder. Vir graad 11 en 12 het ons hom in ʼn hoofstroomskool geplaas en het hy op sy eie gematrikuleer!

Intussen neem ons toe die besluit om die laatlammetjies uit die hoofstroomskool te haal en weer die tuisskoollewe aan te pak. Hulle was in ʼn Duitse skool hier naby ons wat Duits-Afrikaans medium was.

Ek het gedink my kinders is gewoond aan die skool se hoë werkstandaard

Die skool het ʼn baie hoë werkstandaard gehandhaaf en ons besluit toe in die lig hiervan, en die feit dat die kinders reeds gewoond was aan die hoë werkslading en stywe program, om so voort te gaan. Ons koop toe ʼn baie goeie tuisskoolkurrikulum, wat ons geken het en reeds voorheen tydens ons ouer kinders se hoëskooljare gebruik het.

Maar dit was die eerste keer dat ons hierdie kurrikulum vir die laerskooljare aangekoop het. Die kurrikulum was absoluut fantasties uiteengesit! Die  werkstandaard was puik! Van die beste diens in die land! As jy vashaak en ʼn vraag het, is die antwoord net ʼn oproep ver! Ons was werklik beïndruk!

Maar … dit was prakties ONMOONTLIK om die kurrikulum daagliks toe te pas!

Dit bring my by jou volgende vraag:

4. Wat was die hoofrede waarom jy besluit het om sonder kurrikulum te werk?

Ons was ongeveer ses maande in die nuwe tuisskooljaar in met die wonderlike kurrikulum, toe ek besef het dat hierdie kurrikulum ʼn groot fout was!

Elke dag was ʼn geworstel met baie baklei en trane om deur die twee grade, graad 2 en 3 op daardie stadium, se werk te kom. Die werkslading was net nie haalbaar in die tyd tot ons beskikking nie. Mis jy ʼn dag, is daar chaos.

Ons skooldag het om 8h00 begin en tot 13h00 aangehou met slegs ʼn halfuur pouse. Ek het soos ʼn afkophoender rondgehol tussen die twee kinders se grade om les te gee!

Van ons wonderlike vooruitsigte het niks gekom nie

Van al die vooruitsigte wat ons almal gehad het toe ons besluit het om weer te tuisskool, soos uitstappies, bak en brou in die kombuis, stories lees, kuns en spoeg en plak, het daar niks gekom nie. Daar was absoluut geen tyd daarvoor nie! Inteendeel, die kinders het meer tyd gehad toe hulle in die hoofstroomskool was.

En om alles te kroon was daar nog ʼn huiswerkblad vir elke dag, wat ek elke keer net een kyk gegee het en gewonder het waar ek dit ook nog moes inpas! Die standaarde wat deur die kurrikulum aan ons gestel is, was net onbereikbaar!

Die kurrikulum het veroorsaak dat die kinders moedeloos geword het en gevoel het hulle kan nie doen wat van hulle verwag word nie. Dit was ook nie meer lekker om by Mamma skool te kry nie, want Mamma was net die heeltyd kwaai! Skool was aaklig vir almal!

Ek het nie aanklank gevind by die kurrikulum se geloofsoortuiging nie

Wat my ook gepla het, was die inhoud in die lesmateriaal as dit kom by geloofsoortuigings.

Alhoewel dit ʼn Christelik-gefundeerde kurrikulum was, het ek gevind dat daar belangrike geloofsverskille was tussen wat ons en wat die kurrikulum geleer het. Mens sou tog sekerlik verwag dat ʼn tuisskoolkurrikulum geloofsake in ag sou neem en nie enige geloofsoortuigings sou afdwing nie, behalwe dit wat die Woord van God leer.

Dit was ongelukkig nie wat ons ervaar het deur die gebruik van hierdie kurrikulum nie. Sekere geloofoortuiging en waardes is baie duidelik in die lesmateriaal oorgedra. Een van die redes waarom mens tog jou kinders uit die hoofstroomskool neem is juis om hierdie tipe van situasies te vermy.

Ons is nie besig met tuisonderwys nie, ons doen net skool by die huis

Toe tref dit my: Ons is nie besig om te tuisskool nie, al wat ons doen is skool by die huis!  Ek is besig om my kinders te leer wat ander mense wil hê hulle moet leer en nie wat ek wil hê hulle moet leer nie.

Daar en dan het ek besluit, ek is nou klaar met ʼn formele kurrikulum! Daar is ʼn tyd en ʼn plek vir alles –  en wat ʼn formele kurrikulum betref, die  laerskooljare is definitief nie die plek daarvoor nie! Ek verkies om sonder kurrikulum te werk.

Ons het begin ontskool en werk nou sonder kurrikulum …

Ek het toe gedoen wat ek moes gedoen het direk nadat ons die kinders uit die hoofstroomskool geneem het – ek het hulle ontskool!

Ons het alles gedoen, behalwe skoolwerk! Ek was nie bekommerd of hulle agter gaan raak met die stelsel nie, ek het besef dat die dag wanneer jy jou kinders tuisskool daar nie meer iets soos grade is nie, want anders plaas jy hulle maar net weer terug in die boksie waaruit jy hulle gehaal het!

Hulle het nodig om die vryheid te ervaar om te kan ontwikkel in die mensies wie hulle is en dit waarin hulle belangstel!

Ons het ons nuwe tuiskooljaar opgewonde en met lus aangepak! En besluit dat ons die laerskooljare moet gebruik om ʼn liefde vir leer te kweek ter voorbereiding vir die hoërskooljare.

5. Is daar sekere omstandighede waar jy dink ʼn vaste kurrikulum wel sal kan werk?

Ja, daar is wel ’n plek vir ʼn kurrikulum in die laerskool. Indien jy nie ʼn  tuisskoler is nie, maar weens omstandighede TYDELIK tuisskool, sal ʼn  kurrikulum wel handig te pas kom, sodat die leerling in die roetine kan bly van formele skool. Dan kan hy of sy weer maklik aanpas as hulle weer moet teruggaan skool toe. Mits elke kind hulle eie tutor het, sal dit steeds nie aanbeveel vir ʼn gesin met meer as een kind tuis nie.

Die regte plek vir ʼn kurrikulum is natuurlik die hoërskooljare. Om ʼn Senior Sertifikaat te bekom, hetsy deur die Suid-Afrikaanse Onderwysdepartement of deur ʼn internasionale instansie, moet jy ʼn formele kurrikulum volg.

Die meeste SA kurrikulumverskaffers vereis ʼn graad 9 rapport as toelatingsvereiste. Daarom voel ek dis raadsaam om reeds in graad 8 met ʼn formele kurrikulum te begin.

6. Jy werk wel nou sonder kurrikulum, maar wat is jou planne vir jou kinders as hulle hoërskool ouderdom bereik?

Ek beplan om in graad 8 met ʼn formele kurrikulum te begin, sodat my kinders ʼn Senior Sertifikaat kan kry.

7. As jy sonder kurrikulum werk, hoe maak mens seker jou kinders kan wel onafhanklik werk teen die tyd wat hulle hoërskoolouderdom bereik?

Teen die tyd wat ons oudste dogter haar hoërskooljare bereik het, was sy reeds onafhanklik. As jou kinders vlot en met begrip kan lees, is hulle daartoe in staat om onafhanklik te kan werk.

Ek glo dat as enige kind goed kan lees en skryf die wêreld vir hom ooplê vorentoe en dat niks vir hom onmoontlik sal wees om te leer nie.

8. Hoe gaan jy seker maak jou kinders se skryfwerk en Wiskunde is veral op ʼn latere ouderdom op standaard sodat hulle kan oorskakel na ʼn formele leerplan?

Op hierdie stadium konsentreer ek op ʼn paar goed wat ek dink belangrik is ter voorbereiding van die hoërskooljare:

1. Ek gee ek baie tyd en aandag daaraan om hulle moedertaal vas te lê. Ek sorg dat ek ten minste twee tot drie Afrikaanse stories of kortverhale vir hulle per dag voorlees. Kenners sê dat as jy ʼn taal vir 6000 ure gehoor het, jy hom sal kan praat.
2. Daagliks spandeer ook tyd aan hulle lees- en skryfvaardighede. Ons lees elke dag ʼn leesstuk en oefen elke dag skrifvaardighede.
3. Wiskundige vaardighede vir my uiters belangrik. Ek het van voor af begin om hulle wiskundige begrippe en vaardighede vas te lê om sodoende te sorg dat daar nie van die wiskunde boublokke gemis of oorgeslaan is nie. Ek het ʼn wiskundeprogram gekies wat inskakel by die Suid-Afrikaanse kurrikulum en wat hulle dus in graad 8 in staat sal stel om maklik in te val. Selfs by ʼn IEB kurrikulum as dit nodig is.
4. Laastens poog ons om hulle algemene kennis tot op ʼn hoë vlak uit te brei deur temas deur te werk wat hulle belangstelling prikkel.

9. Kan jy vir ons vertel hoe loop ‘n tipiese tuisskooldag so sonder kurrikulum by julle huis?

Waar kinders in die hoofstroomskool eers hulle skoolwerk doen en dan in die namiddag huiswerk doen, begin ons ons dag met huiswerk! Elkeen het sy werkie om te doen, enigiets van kamers uitvee tot diere kos gee of wasgoed wegpak, tafel afdek, skottelgoed wegpak of asblikke leegmaak. Ons het nie werkers in die huis nie en doen dus alles self.

Sodra dinge in die huis in orde is, gaan sit ons om saam ʼn stukkie uit die Bybel te lees en te bid. Ons werk stelselmatig deur die kinderbybel om al die bekende bybelverhale vas te lê.

Daarna lees ons ons eerste Afrikaanse storie vir die dag. Dis gewoonlik ʼn vervolgverhaal wat ons ʼn paar dae neem om te lees. Daarna kies ons jongste (5) ʼn kort Afrikaanse storie wat op sy vlak is wat ek dan voorlees.

Skrif oefen ons elke dag

Na afloop van al die stories oefen ek skrifvaardighede gelyk met die ouer twee en die een in graad R se oefenpatrone.

Daarna het ouboet en ousus hul Afrikaanse periode waar ons hulle taalvaardighede ontwikkel. Ek werk met elkeen van die kinders apart. Terwyl ek met die een besig is, doen die ander een stillees. As ons klaar is met Afrikaans lees ons weer ʼn kort Afrikaanse storie.

In ons tuisskooldag sonder kurrikulum doen ons dan wiskunde.

As ons klaar is met al die harde werk, kom die lekker deel van die skooldag wanneer die vreugde om sonder kurrikulum te werk regtig na vore kom.

Ons werk graag en lekker met temas

Ons werk sonder kurrikulum maar doen elke week deur ʼn spesifieke tema. Elke kind kry ʼn beurt om die tema vir die week te kies.

Hierdie week is ons byvoorbeeld besig met diere wat hiberneer. Ons neem boeke uit by die biblioteek oor sulke diere. Ons kyk video’s op YouTube oor diere wat hiberneer. Ons probeer soos die diere maak of beweeg. Ons bespreek elkeen van die diere afsonderlik en ons doen ook kunsprojekte oor ons tema vir die week.

Wanneer daar gewerk word aan ʼn kunsprent vir die dag, hetsy dit geverf of ingekleur word, kies ek gewoonlik ʼn Engelse storie wat ek voorlees terwyl hulle besig is. Terwyl die jongste nog besig is met sy prentjie, kry ouboet en ousus kans om hulle leesles vir die dag hardop te lees.

Ander dae sal ons bietjie lesse doen oor lewensvaardighede en diep dinge gesels, liedjies sing en legkaarte bou of sommer net lawwe speletjies buite speel soos Wolf-wolf, hoe laat is dit? Of sommer net ʼn ent gaan stap met die hond op die plot.

As die klok 13:00 slaan is dit middagete. Daarna vertrek ons dorp toe vir al die middag aktiwiteite soos kuns, tennis, ballet ens.

10. Hoe voel jy nou oor tuisonderwys nadat julle vir ʼn ruk lank sonder kurrikulum tuisskool?

Ek kan dit met een woord beskryf –  vryheid!

Die vryheid om:

• te werk teen jou eie pas
• te leer oor wat jy wil
• te leer soos en wanneer jy wil
• dit waarin jy belangstel te ontwikkel
• uit die boks te skool!

Daar is vrede en rustigheid. Die kinders is ELKE dag opgewonde om te werk! Ons het nou werklik die geheim van tuisskool ontdek! So sonder kurrikulum tuisskool ons nou rêrig.

Lees ook hierdie artikel hoe ‘n ander tuisskool met min of meer dieselfde benadering as Lizel haar kinders voorbereik het om die Cambridge eksamen suksesvol te skryf.