Truida-Mart Blignaut, tuisskoolma van Pretoria, se twee kinders, ʼn seun en ʼn dogter, het die Cambridge roete gevolg. Haar seun het verlede jaar sy eerste jaar in Fisika aan die Universiteit van Stellenbosch geslaag. Hy het al sy vakke op die AS-vlak (gelykstaande aan graad 12+) en op A-vlak (gelykstaande aan eerste jaar op universiteit) op een na met A- en B-simbole geslaag.

Haar dogter skryf tans haar finale IGSCE eksamen (gelykstaande aan graad 11) en beplan om daarna ook AS- en moontlik A-vakke te doen.

Die Cambridge eksamen is ʼn groot, internasionale eksamen wat vanuit Brittanje bestuur word. Dis die amptelike matriekeksamen van een van ons buurlande — Namibië. In Botswana en Zimbabwe is die eksamen ook baie gewild. Afrikaans Eerste of Tweede Taal is een van die keusevakke wat jy met Cambridge kan skryf, maar die res van die eksamen word in Engels afgelê.

Daar is ʼn magdom vakke en vraestelle, handboeke en eksamensentrums om uit te kies. Daarom, sê Truida-Marthe, as jy die Cambridge roete wil volg, moet jy liefs by ʼn ondersteuningsgroep aansluit.

Tydens ’n whatsapp oproep een Maandag (dit was oggend by my, maar middag by haar) het ek Truida-Marthe nog ʼn paar vrae oor Cambridge gevra.

1. Het ʼn skoollosse benadering in die laerskool jou kinders voldoende voorberei vir ʼn veeleisende akademiese eksamen soos Cambridge?

Ons “laerskool”-tyd het bestaan uit ons eie samestelling van lees-en leerstof, hoofsaaklik gebaseer op sg. “living books” waarby ons dan sou aanhak wat geskiedenis en so meer. Van babatyd af is daar baie gelees, eers net Afrikaans en seker so van ouderdom sewe af ook Engels. ʼn Boekwurmklub saam met medetuisskolers het baie gehelp. Ons het wel van die begin af ʼn sillabus vir Wiskunde gevolg en tale ook geleidelik meer formeel hanteer.

Omdat Cambridge baie oor insig gaan en nie net die memoriseer van feite nie, is dit belangrik dat jou kind baie en met begrip moet kan lees. Dit kom net deur oefening vanaf (verkieslik) ʼn vroeë stadium.

Voorts moet jou kind opstelle goed en met samehang kan skryf. Begin dit dus van jongs af oefen deur eers sinne, dan paragrawe en uiteindelik volledige opstelle te skryf. My ondervinding is dat kinders wat lief is vir lees, normaalweg ook goed kan skryf.

Wiskunde belangrik vir ʼn Cambridge matriek

Wiskunde is beslis ʼn sleutelvak, nie net vir Cambridge Wiskunde nie, maar ook vir vakke soos Fisika en Chemie. Sorg dus in die laerskool vir ʼn stewige fondasie in Wiskunde.

Inhoudsvakke soos Biologie en Geografie kry die kinders maklik later onder die knie. Moet dus nie bekommerd wees dat jou kinders “agter” is daarmee nie. As hul taal- en rekenkundige vaardighede goed vasgelê is, volg die res redelik maklik.

Mens kan dit sterk oorweeg om jou kind vir ʼn jaar vir IGCSE voor te berei deur Cambridge Checkpoint (bv. Engels, Wiskunde en die fisiese wetenskappe) met hom te doen.

Ons het dus ons eie ding gedoen tot en met so 14-jarige ouderdom, maar ek moet byvoeg dat ons nog altyd geroetineerd getuisskool het. Met ander woorde, hoewel ons baie gelees het, was daar struktuur in ons dag, en struktuur is nodig, dink ek, om Cambridge eksamens suksesvol af te kan lê.

2. Wanneer begin mens met Cambridge en hoe lank neem dit om vir die eksamens voor te berei?

Vir beide die IGSCE (graad 11) en die AS (graad 12+) eksamens moet mens minstens agtien maande tot twee jaar se voorbereidingstyd toelaat. Ek sal nie aanbeveel dat mens vroeër as op die ouderdom 14 of 15 jaar met Cambridge begin nie. Dit neem ook enigiets van drie tot ses maande vir ʼn kind om by die meer formele handboeksisteem aan te pas.

Cambridge is inhoudelik uitdagend, en ook wat volume betref. Die eintlike uitdaging lê egter in die tegniek om vraestelle suksesvol te beantwoord, wat baie belangrik is en moet ingeoefen word. Daarom moet jy minstens drie maande toelaat vir die uitwerk van vraestelle nadat die leerstof deeglik deurgewerk is, sodat jou kind eksamengereed kan wees.

3. Dink jy enigiemand kan Cambridge suksesvol doen?

Ja en nee. Enige kind wat toegewyd werk, kan dit suksesvol aflê. Dit is egter akademies uitdagend en meer gerat vir die kind wat akademies aangelê is en beslis universiteit toe wil gaan. As die behoefte slegs ʼn formele kwalifikasie of matrieksertifikaat is, of as die belangstelling nie so sterk is nie, is daar beslis eenvoudiger roetes om te volg.

ʼn Gemotiveerde kind wat weet wat hy wil doen en hoekom hy Cambridge nodig het, is veel gewilliger om te werk as een wat jy deur die eksamen moet sleep. Moet Cambridge dus nie aanpak as jou kind dit nie wil doen, of nie die nodigheid daarvan insien nie. Motivering en toewyding is die wagwoorde.

Die kind wat egter volhard met Cambridge word wel tot ʼn mate beloon. Universiteite erken die feit dat Cambridge ʼn hoë standaard handhaaf by wyse van die sogenaamde APS-tellings deurdat ʼn Cambridge B byvoorbeeld meer tel as ʼn NSS B. Sien gerus hierdie artikel wat by Tukkies beskikbaar is.

4. Wat dink jy is die enkele grootste faktor om suksesvol met Cambridge te wees?

Dis uiters belangrik dat jou kind selfstandig en toegewyd moet kan werk; die werk is heeltemal hanteerbaar as hy elke dag sy deel doen. In die voorbereiding vir hierdie eksamens speel die tuisskoolouer meer die rol van ʼn fasiliteerder en die skepper van ʼn leeromgewing. Jy kan nie meer die vakinhoud in groot besonderhede saam met jou kind deurgaan nie.

5. Het jy tutors gebruik om jou kinders vir die Cambridge matriek se eksamens voor te berei?

Ja, en ek beveel ander ouers ook aan om tutors te gebruik waar hulle kan. Ervare tutors wat die tegnieke, slaggate en vaardighede ken, kan dit baie makliker maak. Jou tutor kan jou ook help om te besluit watter handboeke om aan te koop, omdat ʼn spesifieke tutor gewoonlik deur ʼn spesifieke handboek werk.

Ons gebruik net een tutor wat die kinders veral vir al die nie-taalkundige vakke voorberei (ons hanteer die tale merendeels self), maar mens kan spesifieke tutors vir spesifieke vakke gebruik en natuurlik van die vakke self met jou kind doen, veral op IGCSE-vlak.

6. Is tutors nie vreeslik duur nie?

Dit is belangrik om te besef dat die tutor nie die rol van of die ouer of die van ‘n onderwyser kan of moet speel nie. Tuisskool bly tuisskool en die ouer bly primêr verantwoordelik. Daardie verantwoordelikheid kan nooit afgewentel word na ‘n ander persoon nie. Daar kan ook nie van ‘n tutor verwag word om met een of twee kontaksessies ‘n week al die werk te doseer soos ʼn onderwyser wat sy leerlinge vir 30 ure ʼn week sien nie.

Die tutor word dus ʼn onmisbare begeleier wat die rol van afrigter en motiveerder ook kan speel. Vir ʼn tutor, wat vir ʼn groepie kinders (vyf tot tien) een tot twee maal per week sien, kan dit jou omtrent R1500 per maand per kind kos.

Daar is meer kostes vir ’n Cambridge matriek

Dis nie die enigste koste nie. Jy moet nog die handboeke bytel, asook die eksamenfooi en die fooi van die eksamensentrum. Die koste per vak per eksamen beloop tans ongeveer R1800-R2000, eksamenfooi ingesluit, afhangende van die vlak en sentrum. Al die sentrums, asook die British Council, hef ʼn eksamenfooi per vak.

Die kostes van handboeke begin omtrent op R200 (nuut) vir sommige IGCSE-vakke en kan styg tot meer as R1000 vir sommige AS/A-vakke. Daar is natuurlik tweedehandse kopieë beskikbaar.

Interessantheidshalwe het ek gaan kyk na die basiese kostes van ʼn staatskool en ʼn paar privaatskole. Die staatskool se skoolgeld beloop ongeveer R14 000 per leerling per jaar, terwyl ʼn semi-staatskool jou so R35 000 per jaar uit die sak kan jaag. Privaatskole beloop ongeveer tussen R60 000 en R90 000 per jaar. Met van die kolleges kan die koste tot amper R200 000 per jaar uitwerk.

7. Waar skryf mens die eksamens vir Cambridge matriek?

Mens kan deur die British Council in Johannesburg inskryf en by een van hulle eksamensentrums skryf. In Pretoria is daar ʼn paar privaatskole waar jou kind ook die eksamen kan aflê. Dit mag moontlik ook so werk in byvoorbeeld Kaapstad.

Dit is belangrik om daarop te let dat eksamens by ʼn goedgekeurde eksamensentrum afgelê moet word. Dis omdat baie spesifieke prosedure gevolg moet word m.b.t. die inskrywings.

8. Werk die kinders hulle dood as hulle die eksamens vir Cambridge matriek wil skryf?

Op die IGCSE-vlak het myne tipies ʼn skooldag van omtrent vyf tot ses uur per dag. Dis maar die tyd wat enige ander hoërskoolkind op die skoolbanke sit. Maar dan is al die werk vir die dag afgehandel. Ten tye van die voorbereiding vir eksamen kan dit in die laaste drie maande opskiet na meer as tien uur per dag. Op AS en A-vlakke kom jy nie weg onder ses tot agt ure per dag nie. En met eksamentyd hou mens nie die horlosie dop nie, jy maak net koffie en bly stil.

In die normale voorbereidingstyd is daar dus ruim tyd vir al die buitemuurse aktiwiteite, maar voor en tydens die eksamen verander die prioriteite tydelik. Dit is egter nie abnormaal nie, en eintlik ook ʼn goeie lewensles. Ons het deurlopend voortgegaan om lekker dinge saam te doen, soos voorlees.

9. Jy help deeltyds uit met die merk en voorbereiding van die tale by die tutor wat julle help. Met daardie ondervinding as agtergrond, hoe maklik skakel Afrikaanssprekende kinders oor na Engels as leertaal?

Alles hang af van jou voorbereiding. As jy jou stembande as ouer goed geoefen het met lees, lees en lees toe hulle nog so styf teen jou wou sit, is daar ʼn baie gladde oorskakeling. Onthou, die kinders moet Engels as eerste taal deurkom. Ek beveel dus aan dat tuisskolers wat Cambridge oorweeg, vroeg-vroeg al vir hulle kind ook in Engels begin voorlees.

(Nee, moet asb. NIE met jou kinders begin Engels praat nie en ook nie die Afrikaans afskeep nie – moedertaal bly net so belangrik!)

Met sodanige voorbereiding vind Afrikaanssprekende kinders dan feitlik geen probleem om op veertien tot vyftien jaar oor te skakel na Engels as leertaal nie.

Vir die Cambridge matriek moet mens veral hard werk aan skryfvermoëns

Die meeste tuisskolers lees goed en verstaan die werk goed, maar hulle skryfvaardigheid is nie altyd op standaard nie. Ek sal tuisskoolouers aanbeveel om hulle kinders meer te laat lees en skryf.

Vir lees praat ek byvoorbeeld van boeke deur ouer Afrikaanse skrywers en klassieke Engelse skrywers.

Die leerplan van Afrikaans (beide Eerste en Tweede Taal) is beslis makliker as die Engels. Wees egter gewaarsku, Cambridge is besig om die standaard van die Afrikaans aansienlik te lig.

10. Het jy enige ander wenke vir tuisskoolouers wat Cambridge wil doen?

Stel jou kind belang om aansoek te doen om te studeer in universiteitsrigtings wat keuring vereis? Dan is dit veral die moeite werd om formeel die IGSCE eksamen te skryf. Hy kan voorlopig gekeur word op daardie punte, wat deur die universiteite aanvaar word as Gr 11-punte. As jou kind moet wag vir sy finale AS-uitslae en dan eers aansoek doen, gaan dit hom waarskynlik ʼn jaar ekstra kos.

IGSCE vorm ook ʼn goeie basis vir iemand wat daarna GED vir matriek wil doen.

Deel gerus die afskryf van vakke op en benut Cambridge se twee eksamensiklusse per jaar (Mei/Junie en Oktober/November). Dit maak die werkslading makliker. Maak net seker jy hou by Cambridge se reëls sodat jou kind wel kwalifiseer vir die formele sertifikaat.

Lees gerus ook die ander onderhoud met Truida-Mart hier waar sy meer praat oor hulle Cambridge ervaring.